Kartzelatik landa artikulu hunkigarria idatzi digu Iñigo Aranbarri idazleak, Karmelo Landa kartzelan bisitatu ostean. Ezagutuko duzue Karmelo. EHUko literatura irakaslea, Gabriel Arestiren lan eta obra askoren biltzaile, Eako kultur sustatzaile, negoziazio prozesuetan aditu, aritu eta epaitua. Epaitu gabe kartzelan duten mahai nazionaleko kidea. Prentsan aritua, artikulugile fina, eta Kazetaritza eta literaturaren arteko harremanean ikerle.

Artikuluak zer pentsatua eman dit. Eta kartzelan lan egiteko erabili asmo zuen ordenadorearen gainean pentsatzen jardun naiz berbok idazten hasi aurretik.

Baina onena, Iñigoren artikulua bere horretan hona ekartzea.

Kartzelatik landa

Iñigo Aranbarri
BERRIA 09-05-12

Artea zelai erdian bezain eder dago Caceres udaberrian.

Primaderarik gabeko Caceresen dagoelako Karmelo Landa ez dugu, baina, haren artikulurik egunkari honetan irakurtzen ahal. Idaztea bera langintza ikaragarri zaila bihurtu zaio dagoen tokian dagoenetik. Eta badira hamabost hilabete eraman zutela.

Zigorrik ezarri gabeko presoa den neurrian, ez zukeen bestelako arazorik izan beharko orain arte ezagutu dugun bezala hitzarekin lanean jarraitzeko. Baina Espainiako kartzeletan izugarri konplikatzen da dena. Literaturaren eta kazetaritzaren arteko harremanak aztertzen ari zen preso hartu zutenean. Hori du bere tesi proiektua. Euskal prentsan agertutako milaka artikulu utzi zituen Bilboko etxean. Ikertzen segi nahi eta preso prebentibo gisa eskubidea duelako, materiala ziegan sartzeko eskatu du. Madrilera bidali behar dutela erantzun diote, gaztelerara itzuli behar dutela. «Baimen guztiekin argitaratu izan den prentsa itzuli?». «Bai jauna, arauak, badakizu…»

Errepide berriarekin, zuloan geratu da Bejar. Aurrerago, zezen koskortuak ageri dira larrean, arbel harriz eginiko hormak, Tajo artean gazte bat Atlantikoaren bila. Landa herriok utzita gurera etorritakoak datozkit gogora. Ez nau harritzen opor guztietan etxera itzuli nahi izana. Eskolako zein kaleko lagun extremeño guztiak. Diego Garcia tartean, gaztaroaren artadian barrena korrika. Ez dut uste haien adore laurdenik ere biltzeko gauza izango nintzatekeenik.

Caceresko kartzelak ez du, ordea, Extremaduraren ederretik batere. Zikina da, kaserna militar zahar bat dirudi, Unescok ez ikusteko moduan hirigune historikotik urruti erauzia. Ari eta ari, Landa zerbait baldin bada ikaragarri ekina delako, Caceresen lortu du Alcalan izan ez zuen ordenagailua. Hamabosgarren hilabetera. Lehengo astean eman zioten. Atera du kaxatik, muntatu du, lotu ditu kableak, piztu du Windows Vista… eta hori, vista, begira egoteko pantaila. Ezin sagurik ere ezarri. Kendua zuen USB sarrera. Ostera ere bueltan dendara. Eta abokatuari dendariak: «Baina badira hiru bat aste-eta osorik bidali genuela!»

Gurera heldutako langileen garaiaren aldean, erraz egiten da orain harakoa. Ezagunak zaizkidan herri izenak bata bestearen atzetik, abiadura ikaragarrian irakurtzen dira panel urdinetan. Ezustean, auto bat sartu zaigu aurrean. Senideengana doakit gogoa galgaren izerdia epeldu ostean, heriotzaren loterian jokatzen astero. Azkoitira heldu ziren gehienak Badajozekoak dira, Serenakoak. Jose Maria Piris haurra San Vicente de Alcantaran jaioa zen. Etxetik entzun nuen poltsa ostikoz jo zuenean lehergailuak atera zuen danbatekoa. Ia nire adina zuen.

Beste hainbat absurdu bezala, absurdua da kartzelako logika, absurdua prozesua, absurdua arrazoibidea. Zer leporatu, atxilotu ostean pentsatzen da. 2002an erabaki zuen epaileak Landa ETAkoa zela, baina ez zuen 2008ra arte preso hartzeko agindu. Nola liteke hainbeste denboraz libre uztea gaizkile arriskutsua izanda? Gau erdian, kaputxadun polizien eta telebista kamera artean, eskuak lotuta atera zuten etxetik. Profesor Neiraren Espainiak ez du Landa irakasle nahi. Irudikatze lan gaitza dago ez denak nahi denaren tankera har dezan. Hiru egunez izan zuten terrorista inkomunikatuta… baina ez zioten galdera bakar bat egin.

Hilaren 18an, Nazio Batuen Giza Eskubideen Bulegoko ordezkariaren bisita izango du… mintzalekuan. Berari ere ez diote Karmelo Landarekin era duinago batean biltzeko aukerarik eman. Kristal lohien bestaldean, zulotxoen gainera makurtuta entzun beharko dio Carlos Villan Duranek. Absurdoaren muinean, barrea ere eragingo dio gizonari, pasadizo humanoak benetan maite baititu Landak: «Badakizu kanariar preso sozial bat ezagutu nuela Alcalan justiziak ‘ahaztu’ egin zuena?». «Nola ahaztu?». «Kanarietatik Madrilera bidali zutenean gizonaren txostena, Seur-ek galdu egin zuen paketea. Ez zen inor ohartu. Prebentzioko lau urteak oso-osorik jan zituen don Inorrez hark».

Genevara itzultzen denean, beharbada Kafkaren amesgaiztoez hitz egingo die Villan Duranek bulegokoei. Mendeku politikoaren kulturak baldintzatzen duela justizia. Osterantzean, ikusgarria dagoela Espainia udaberrian.